Ekonomide olup bitenlerden banane.. - Borsa üzerine (5)

Şu ana kadar borsa ve hisse senetlerinin temellerini tanıtmaya çalıştım. Şimdi biraz da ekonomi politikalarının borsaya etkilerinden bahsetmek istiyorum çünkü ekonomiye yapılan müdahaleler borsayı ve hisse senedi fiyatlarını doğrudan etkiler.

Örneğin Merkez Bankasının faiz oranlarında indirime gitmesi durumunda gerek kredilerin ucuzlaması, gerekse de halkta meydana gelecek iyimser beklentiler nedeniyle ülkede tüketimin ve yatırımların artması, böylece de milli gelirin artması beklenir. Ekonomik faaliyette ortaya çıkacak bu canlanmanın firmaların karlarını arttırması çok muhtemeldir. Böylelikle hisse senetlerinin gelecekte daha fazla kar dağıtımı söz konusu olur. Ayrıca faiz oranlarında meydana gelen azalmanın gelecekteki kar dağıtımlarının bugünkü değerinin daha da büyümesini sağlayacağı da dikkate alınırsa borsada topluca bir değer artışı meydana gelecektir.

Faiz artırımının da etkisi benzer mekanizmayla borsayı düşürücü olacaktır. Yalnız burada bir şeyi belirtmem gerekiyor. Merkez Bankası faizleri gereğinden fazla indirirse, bu ters tepebilir. Çünkü bu kez,

- Para politikasının inandırıcılığı kaybolacağından parasal aktarım kanalları çalışmaz (sonuç=ekonomik faaliyetler canlanmaz, gelecekteki karlar yükselmez)

- Gelecekte faizlerin aynı şekilde artacağı beklentisi piyasaya hakim olacağından gelecekteki karların bugünkü değeri yükselmez.

Bu durum dikkate alındığında para politikasının ancak faiz indirmek için yeterli boş alan varsa borsa üzerinde beklenen etkileri yaratacağı sonucuna ulaşabiliriz. Eğer Merkez Bankası faizleri gereğinden fazla düşürmüş ve piyasayı paraya boğmuşsa bunun ekonomiye ve borsaya etkileri büyük ihtimalle olumsuz olur.

İkinci olarak maliye politikasının borsaya etkisine bakalım. Örneğin devlet, memur maaşlarını arttırarak, daha fazla ihaleler açarak, firmalara yatırım teşvikleri vererek, alt yapı projeleri yaparak, vergi oranlarında indirimler yaparak kişi ve kurumların harcayabilecekleri geliri arttırırsa gerçekten de ekonomideki toplam harcamalar artar, ekonomik faaliyetler canlanır ve böylelikle milli gelirde bir artış meydana gelir. Bu açıdan harcama arttırıcı maliye politikalarının firmaların gelecekteki beklenen karlarını arttırdığı sonucuna ulaşırız. Ancak bu kez para politikasının aksine faiz oranları düşmez. Bunun birkaç farklı nedeni olabilir. Örneğin;

- Kamunun harcamalarını arttırması ya da vergi gelirlerini azaltmasıyla gerçekleştirdiği bu politika sonucunda devlet bütçesinde büyük açıklar oluşur. Böylece devletin borçlanma ihtiyacı artar. Borç verilebilecek paraların miktarı sabitken bu fonlara talebin artması sonucunda fonların fiyatı (yani borçlanmanın faiz oranı) yükselir.

- Harcamaların artması sonucunda ekonomideki tüm kişi ve firmalar daha fazla para kullanırlar. Ekonomideki para miktarı sabitken ihtiyaç duyulan para miktarı arttıkça paranın fiyatı (yani faiz oranı) yükselir.

Ekonomik faaliyetler canlanırken faiz oranlarının da düşmesi maliye politikasının borsaya birbirine ters olan iki ayrı etki yapması anlamına geliyor. Bu durumda bu iki etkiden hangisi diğerine baskın gelirse borsa ona göre etkilenir. Ekonomik faaliyetlerdeki canlanma çok yüksekken, faizlerde kaydadeğer bir artış olmadıysa hisse senetleri değer kazanır. Faiz oranlarındaki artış daha baskınsa da borsa değer kaybeder.

Müneccim miyiz abi, nerden bilelim hangisi daha baskın diyorsanız bir iki tüyo verebilirim. Eğer maliye politikası uygulanacağı sırada ekonomide milli gelir potansiyel düzeyinden bir hayli düşükse (ekonomi durgunsa), çok fazla atıl kaynak varsa, işsizlik normalden (doğal düzeyinden) yüksekse*** para miktarı ile faiz oranı arasındaki bağlantı kopar. Böylece az önce saydığım etkiler gerçekleşmez, faiz oranı mali politika sonucunda artmaz. Tabi bu durumda canlanmanın etkisi faizin etkisinin üzerinde olacağından borsa olumlu etkilenir. Aksine ekonominin zaten canlı olduğu, pek atıl kaynağın olmadığı bir durumda maliye politikasının sonucu milli gelir artışından ziyade esas olarak faiz oranı artışıdır. Bu halde de borsa maliye politikasından olumsuz etkilenir..

Bunları niye anlattığıma gelince, devletin tüm ekonomiyi etkileyen faiz, vergi, kamu harcaması vs. konularında aldığı ve uyguladığı tüm kararlar ekonomiyi bir bütün olarak etkiler ve eğer borsaya para koyacaksınız bu uygulamaların neye yol açacağını bilmenizde büyük yarar var.

MD


*** Özetle LM eğrisi yatıksa, yani ekonomide Keynesyen koşullar hakimse